ETXEKO LANGILEAK: DATU OROKORRAK
Etxeko lanak enplegu-nitxo gisa duen garrantziari dagokionez, 2021eko 3. hiruhilekoko Biztanleria Aktiboaren Inkestak adierazten digu Espainian guztira 557.300 pertsona ari direla etxeko enpleguan, hau da, biztanleria enplegatu osoaren % 2,8. Ezkutuko ekonomiaz eta enplegu irregularraz ari bagara, aurreko datua eta sektorean aldi horretan Gizarte Segurantzan afiliatutako pertsonen kopurua (383.405 afiliatu) alderatu besterik ez dugu. Emaitza da Espainiako estatuko etxeko langileen % 45ek kontraturik gabe lan egiten duela. Beraz, irregulartasuna eta prekarietatea nagusitzen dira Espainiako biztanleria aktiboaren % 2,8 den eta emakumeen % 5,2 enplegatzen den sektore batean.
Arreta EAEn jartzen badugu, eta Gipuzkoan bereziki, ikusiko dugu gure lurraldea dela, Madrilgo Erkidegoaren atzetik, etxeko enplegua hedatuena Espainiako estatu osoan. Horretarako, biztanle-kopurua eta lurralde bakoitzeko Gizarte Segurantzako afiliazio-kopurua alderatu ditugu, eta, gainera, biztanleria aktiboaren araberako benetako langile- kopurua ere kendu dugu, % 45 irregulartasun gehiago gehituta.
Oro har, lurralde industrializatuenek langile-tasa altuagoa dute biztanleko. Zainketa-eredu jakin bat sustatzeaz gain, ziur asko badira emaitza hori ematen duten beste faktore batzuk, hala nola leku bakoitzean nagusitzen den familia- egitura, erakundeek familiei kontratatzeko ematen dizkieten laguntzak, etab. Baina ondorioa agerikoa da. Gipuzkoan, etxeko enplegua da familiek zainketa-premiei erantzuteko erabiltzen duten baliabide garrantzitsuenetako bat,
bai eta enplegu-nitxo nagusietako bat ere, batez ere emakumeentzat. Eta kontraturik gabeko enplegatuen ehuneko handia kontuan hartuta, prekarietatea eta ezkutuko enplegua oso zabalduta daude sektorean.
Emakume etorkinek garrantzi handia dute etxeko enpleguan, baita EAEn eta Gipuzkoan ere.
Etxeko enpleguan lan egiten duten pertsonen % 40 baino gehiago atzerritarrak dira. Datu horretan ez dira sartzen nazionalitate bikoitza duten atzerritarrak, ehuneko handia baitira, kontuan hartuta horietako gehienak latinoamerikarrak direla eta, egoera erregularrean bi urte betetzean, Espainiako nazionalitatea eska dezaketela. Halaber, ikus daitekeenez, etxeko enplegua da emakume etorkinen okupazio nagusia: Gizarte Segurantzan afiliatutakoen % 32,68, hirutik bat, etxeko langileak dira EAEn.
Artatutako langileen profila
2021ean, Gipuzkoako SOS Arrazakeriako Etxeko Langileentzako Lan Aholkularitzako Zerbitzuak 283 langile artatu ditu, eta horietatik 61ek enplegatzaileak auzitara eramatea erabaki dute.
.– Denak emakumeak ziren, bi gizon izan ezik.
– Guztiak langile migratuak.
– % 55,17 egoera erregularrean zegoen eta % 44,83 egoera irregularrean
– % 71,26 barne-erregimeneko langileak ziren, hau da, lan egiten zuten etxean bizi ziren.
– Barneko langileen batez besteko lanaldia astean 68,35 ordukoa zen (egunekoak), eta batez besteko soldata 1.104,20 euro gordinekoa zen hilean, hainbanatutako ordainsariekin. Horrek esan nahi du bere soldata gobernuak finkatutako Lanbide arteko Gutxieneko Soldata (LGS) baino % 46,21 txikiagoa dela, eta lanaldia, batez beste, astean 8,35 ordutan gainditzen duela, lan-legerian ezarritako gehienekoa baino, eta asteko 60 orduko lanaldia ahalbidetzen duela, gainerako sektoreetan baino % 50 gehiago.
– Kanpoko langileen batez besteko lanaldia astean 37,87 ordukoa da, eta hilean 829,74 euro gordineko soldata. Kasu horretan, soldata LGSa baino % 20,32 txikiagoa da.
– % 90,80k mendeko pertsonak zaintzen dituzte, eta horietatik % 17,24k bi pertsona edo gehiago zaintzen zituzten etxe berean.
Erronkak eta proposamenak
Familia-etxeko enpleguak premiazko esku-hartzeak behar ditu diskriminazioarekin eta Langileen esplotazioa
- Atzerritarren administrazio-erregularizazioa erraztea, egungo Atzerritarrei buruzko Legea aldatuz.
- Etxeko enpleguko enplegatuak eskubide gutxiago dituzten langile bihurtzen dituen lan-legeria diskriminatzaile batekin amaitzea: langabezia-eskubidea, lan-arriskuen legearen estaldura, etab.
- Ezinbestekoa da kontrol-sistemak hobetzea, langileen eskubideak errespeta daitezen. Bestela, familiek zigorgabetasun-guneak izaten jarraituko dute, non langileen eskubideak errespetatzen ez diren eta edozein lege-aldaketa eraginik gabea izango den.
- Familia enplegatzaileen artean kontzientziazio- eta sentsibilizazio- kanpainak egitea. Beharrezkoa da esplotazioaren aurka, tratu txarren aurka, jazarpenaren aurka, emakume langile etorkinen aurkako begirada kolonialaren aurka sentsibilizatzea, emakume horiek eskubiderik gabeko pertsona gisa tratatzea eragiten baitu.
- Eskubideen urraketei eta horien ondorioei aurre egiteko arreta publikoko baliabideak ematea: salaketak erraztea, entzute eta arreta psikologikoko zerbitzuak eskaintzea, langileei zein enplegatzaileei informazio-kanalak ematea.
- Etxeko enplegua kontratatzeko agentziak kontrolatzea. Egiaztatu dugu agentzia horien jardunbide erabat irregularrak, langileen ustiapen- baldintzak errazten dituztenak. Enpresa horiek administrazio publikoak fiskalizatu behar ditu, kontratazioak berme guztiekin egingo direla bermatzeko.
- Langileen prestakuntza eta beren jatorrizko herrialdeetatik datozenen aintzatespena erraztea. Heren batek baino gehiagok unibertsitate- ikasketak dituzte, eta beste heren batek erdi-mailako ikasketak.